SZKOŁY ARTYSTYCZNE, KTÓRE ZMIENIAJĄ ŚWIAT. UTOPIE I ALTERNATYWY PEDAGOGICZNE OD 1815 ROKU DO DZIŚ*
Marc Partouche
Aleksy Wójtowicz
CO WIDAĆ I DLACZEGO AKURAT TO? KONKURSY ARTYSTYCZNE W KONTEKŚCIE ZWROTÓW KONSERWATYWNYCH
1 S. Cichocki, cyt. za: K. Plinta, SZTUKA NA GORĄCO: Kilka powodów, dla których lepiej nie być „młodym” artystą, „Magazyn Szum”, 22.10.2013; https://magazynszum.pl/sztuka‑na‑goraco‑kilka‑powodow‑dla‑ktorych‑lepiej‑nie‑byc‑mlodym‑artysta/[dostęp: 6.08.2024].
2 Zob. I. Kurz, Powrót centrali, państwowcy wyklęci i kasa. Raport z „dobrej zmiany” w kulturze, Warszawa 2019; Dialog Puzyny. Przejęte, red. zbiorowa, Warszawa 2023.
3 P. Bourdieu, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Kraków 2001, s. 431.
4 A. Wójtowicz, Marsz przez instytucje, w: Dialog Puzyny…, dz. cyt., s. 309–311.
5 P. Bourdieu, Reguły sztuki…, dz. cyt., s. 331–337, 383–392.
6 Zob. L. Boltanski, Od rzeczy do dzieła. Procesy atrybucji i nadawania wartości przedmiotom, tł. I. Bojadżijewa, w: Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności, red. J. Sowa i in., Warszawa 2011, s. 33–39.
7 Zob. A. Wójtowicz, Bieda i blob. Twórczość Adama Kozickiego i Bartosza Zaskórskiego w kontekście pokoleniowych obrazów wyczerpania, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 37, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2023/37‑obrazy‑wyczerpania/bieda‑i‑blob.
8 P. Szenajch, Odczarowanie talentu. Socjografia stawania się uznanym artystą, Łódź 2022, s. 481.
9 Tamże.
10 Tamże, s. 482.
11 Dobrze obrazuje tę właściwość recepcja krytyczna wystaw pokonkursowych Biennale Malarstwa Bielska Jesień w Galerii Bielskiej BWA w Bielsku‑Białej i Konkursu Gepperta we Wrocławiu na przestrzeni dekady. Zob. W. Szymański, Malarski agon. Wystawa pokonkursowa 42. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień 2015”, „Szum”, 16.12.20215, https://magazynszum.pl/malarski‑agon‑wystawa‑pokonkursowa‑42‑biennale‑malarstwa‑bielska‑jesien‑2015/; P. Policht, Ministerstwo głupich kroków. Biennale Malarstwa Bielska Jesień 2017, „Szum”, 17.11.2017, https://magazynszum.pl/ministerstwo‑glupich‑krokow‑biennale‑malarstwa‑bielska‑jesien‑2017/; Tenże, Byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna. Bielska Jesień 2019, „Szum”, 06.12.2019, https://magazynszum.pl/byle‑polska‑wies‑zaciszna‑byle‑polska‑wies‑spokojna‑bielska‑jesien‑2019/; K. Plinta, Bielskie średniowiecze. 45. edycja Biennale Malarstwa Bielska Jesień 2021, „Szum”, 14.01.2021, https://magazynszum.pl/bielskie‑sredniowiecze‑45‑edycja‑biennale‑malarstwa‑bielska‑jesien‑2021/; K. Plinta, Gwoździe do trumny. 12. Konkurs Gepperta, „Szum”, 04.11.2016, https://magazynszum.pl/gwozdzie‑do‑trumny‑12‑konkurs‑gepperta/; P. Policht, Pluszowy człowiek z blizną. 13. Konkurs Gepperta, „Szum”, 25.06.2020, https://magazynszum.pl/pluszowy‑czlowiek‑z‑blizna‑13‑konkurs‑gepperta/; Tenże, Hajs musi się zgadzać. Bielska Jesień i Konkurs Gepperta 2023, „Szum” 51/2023, https://magazynszum.pl/hajs‑musi‑sie‑zgadzac‑bielska‑jesien‑i‑konkurs‑gepperta‑2023/.
12 https://zacheta.art.pl/pl/wystawy/spojrzenia‑2021
13 Redakcja, „To był bardzo trudny czas”. Artystyczna Podróż Hestii jako symptom kryzysu mecenatu korporacyjnego, „Szum”, 16.07.2021, https://magazynszum.pl/to‑byl‑bardzo‑trudny‑czas‑artystyczna‑podroz‑hestii‑jako‑symptom‑kryzysu‑mecenatu‑korporacyjnego/.
14 Zob. K. Plinta, Konkursowa rebelia, „Szum”, 1.12.2017, https://magazynszum.pl/konkursowa‑rebelia/; Taż, W tym konkursie wygrywają wszyscy (albo nikt), „Szum” 32/2021, s. 102–115.
15 https://u‑jazdowski.pl/program/project‑room/zwyciezcy‑project‑room‑2020.
16 Sygnałem o obniżeniu rangi konkursu – kilka miesięcy przed ogłoszeniem werdyktu – była również decyzja dwójki artystów, którzy w trakcie trwania programu wystawienniczego będącego częścią rywalizacji zrezygnowali z dalszego udziału w Project Roomie i zażądali usunięcia z materiałów promocyjnych swoich nazwisk.
17 https://contemporarylynx.co.uk/allegro‑prize‑winners‑2020_pl.
18 https://ingart.pl/pl/dzialalnosc/nagroda.
19 Więcej o recepcji malarstwa osób najmłodszych i postrzegania jego roli w latach 2015–2023 zob. A. Wójtowicz, Bieda i blob…, dz. cyt.
20 Mam tutaj na myśli takie imprezy jak Przegląd Sztuki Młode Wilki na Akademii Sztuki w Szczecinie, Biennale Sztuki Młodych „Rybie Oko” (Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Ustce) czy Nagroda Fundacji Grey House Szara Kamienica w Krakowie – wszystkie wymienione jeszcze w 2015 roku jako relatywnie istotne. Zob. K. Plinta, Satysfakcja niegwarantowana. Konkursy artystyczne w Polsce po 1989 roku, „Szum” 11/2015–2016, s. 38–50.
21 Zob. K. Kuitkowski, Z Loostra do Luzzter, „Restart” 2024, nr 12, https://restartmag.art/loostro‑16‑jesienny‑salon‑sztuki/.
22 Przykładem tej tendencji jest dyskusja na profilu facebookowym Dominiki Olszowy (nota bene, laureatki Spojrzeń) z dnia 5.12.2023 roku https://www.facebook.com/dominika.olszowy/posts/pfbid02oXsjytvGex549qz4xAYLKzdBPT2Duj6ihgLJzh17aJaqXGXrLqvJqtL7orpCpnLXl.
23 Zob. P. Policht, Hajs musi się zgadzać…, dz. cyt.
24 Zob. L. Hloušková, Generační válka, oprávněná kritika drog a dekolonizační žirafy? Spor umělců pokračuje, „Novinky.cz”, 17.06.2024, https://www.novinky.cz/clanek/kultura‑generacni‑valka‑opravnena‑kritika‑drog‑a‑dekolonizacni‑zirafy‑spor‑umelcu‑pokracuje‑40476699.
25 Zob. A. Wójtowicz, Świadectwo niedojrzałości, czyli ciemna materia patrzy na boom. Wokół filmu „Ile za sztukę?”, „Szum”, 26.05.2023, https://magazynszum.pl/ciemna‑materia‑patrzy‑na‑boom‑wokol‑filmu‑ile‑za‑sztuke/.
Bibliografia
Od rzeczy do dzieła. Procesy atrybucji i nadawania wartości przedmiotom, przeł. I. Bojadżijewa, w: Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności, red. J. Sowa i in., Warszawa 2011.
Bourdieu P., Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Kraków 2001.
Dialog Puzyny. Przejęte, red. zbiorowa, Warszawa 2023.
Hloušková L., Generační válka, oprávněná kritika drog a dekolonizační žirafy? Spor umělců pokračuje, „Novinky.cz”, 17.06.2024, https://www.novinky.cz/clanek/kultura‑generacni‑valka‑opravnena‑kritika‑drog‑a‑dekolonizacni‑zirafy‑spor‑umelcu‑pokracuje‑40476699.
Kuitkowski K., Z Loostra do Luzzter, „Restart” 2024, nr 12, https://restartmag.art/loostro‑16‑jesienny‑salon‑sztuki/.
Kurz I., Powrót centrali, państwowcy wyklęci i kasa. Raport z „dobrej zmiany” w kulturze, Warszawa 2019.
Plinta K., Bielskie średniowiecze. 45. edycja Biennale Malarstwa Bielska Jesień 2021, „Szum”, 14.01.2021, https://magazynszum.pl/bielskie‑sredniowiecze‑45‑edycja‑biennale‑malarstwa‑bielska‑jesien‑2021/.
Plinta K., Gwoździe do trumny. 12. Konkurs Gepperta<, „Szum”, 04.11.2016, https://magazynszum.pl/gwozdzie‑do‑trumny‑12‑konkurs‑gepperta/.
Plinta K., Konkursowa rebelia, „Szum”, 1.12.2017, https://magazynszum.pl/konkursowa‑rebelia/.
Plinta K., Satysfakcja niegwarantowana. Konkursy artystyczne w Polsce po 1989 roku, „Szum” 11/2015–2016, s. 38–50.
Plinta K., SZTUKA NA GORĄCO: Kilka powodów, dla których lepiej nie być „młodym” artystą, „Szum”, 22.10.2013; https://magazynszum.pl/sztuka‑na‑goraco‑kilka‑powodow‑dla‑ktorych‑lepiej‑nie‑byc‑mlodym‑artysta/.
Plinta K., W tym konkursie wygrywają wszyscy (albo nikt), „Szum” 2021, nr 32, s. 102–115.
Policht P., Byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna. Bielska Jesień 2019, „Szum”, 06.12.2019, https://magazynszum.pl/byle‑polska‑wies‑zaciszna‑byle‑polska‑wies‑spokojna‑bielska‑jesien‑2019/
Policht P., Hajs musi się zgadzać. Bielska Jesień i Konkurs Gepperta 2023, „Szum” 51/2023, https://magazynszum.pl/hajs‑musi‑sie‑zgadzac‑bielska‑jesien‑i‑konkurs‑gepperta‑2023/.
Policht P., Ministerstwo głupich kroków. Biennale Malarstwa Bielska Jesień 2017, „Szum”, 17.11.2017, https://magazynszum.pl/ministerstwo‑glupich‑krokow‑biennale‑malarstwa‑bielska‑jesien‑2017/;
Policht P., Pluszowy człowiek z blizną. 13. Konkurs Gepperta, „Szum”, 25.06.2020, https://magazynszum.pl/pluszowy‑czlowiek‑z‑blizna‑13‑konkurs‑gepperta/
Redakcja, „To był bardzo trudny czas”. Artystyczna Podróż Hestii jako symptom kryzysu mecenatu korporacyjnegospan lang=”pl-PL”>, „Szum”, 16.07.2021, https://magazynszum.pl/to‑byl‑bardzo‑trudny‑czas‑artystyczna‑podroz‑hestii‑jako‑symptom‑kryzysu‑mecenatu‑korporacyjnego/.
Szenajch P., Odczarowanie talentu. Socjografia stawania się uznanym artystą, Łódź 2022.
Szymański W., Malarski agon. Wystawa pokonkursowa 42. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień 2015”, „Szum”, 16.12.2015, https://magazynszum.pl/malarski‑agon‑wystawa‑pokonkursowa‑42‑biennale‑malarstwa‑bielska‑jesien‑2015/.
Wójtowicz A., Świadectwo niedojrzałości, czyli ciemna materia patrzy na boom. Wokół filmu „Ile za sztukę?”, „Szum”, 26.05.2023, https://magazynszum.pl/ciemna‑materia‑patrzy‑na‑boom‑wokol‑filmu‑ile‑za‑sztuke/.
Wójtowicz A., Bieda i blob. Twórczość Adama Kozickiego i Bartosza Zaskórskiego w kontekście pokoleniowych obrazów wyczerpania, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 37, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2023/37‑obrazy‑wyczerpania/bieda‑i‑blob.
Aleksy Wójtowicz
Aleksy Wójtowicz graduated of the Faculty of Visual Culture Management at the Academy of Fine Arts in Warsaw. He is art critic and historian, editor of Szum Magazine. He is interested in visual culture, sociology of art, the so‑called conservative swing and the history of the Polish art field after 1989. Member of AICA, OFSW and the informal group called Konsorcjum Praktyk Postartystycznych. Co‑author of an initiative called Anti‑Fascist Year.
ORCID: 0009‑0008‑3236‑370X
