EdItorial: GLOBAL PERIPHERIES
Magdalena Ujma
Wojciech Szafrański
CENTRUM A PERYFERIE. CZY BRAK KAPITAŁU KULTUROWEGO JEST BAJANIEM W ERZE „BROKATOWEGO RYNKU SZTUKI” W POLSCE?
Przypisy
1Tak jest zresztą praktycznie z całą kulturą – patrz szerzej Mechanizmy prawne zarządzania dziedzictwem kultury, red. A Jagielska-Burduk, Gdańsk – Warszawa 2016, s. 287–299.
2Pod uwagę brano wydania wiadomości TVN, TVP1, Polsat oraz Polsat News, TVN24 i TVP Info – Badania Zespołu Naukowo-Badawczego Obrotu Dziełami Sztuki i Prawnej Ochrony Dziedzictwa Kulturowego WPia UAM (nieopublikowane).
3W pierwszej połowie 2022 r. na rynku aukcyjnym sprzedano prace Beksińskiego za ponad 13 mln zł.
4Mechanizm ten opisali szerzej O. Ashenfelter, K. Graddy, Auctions and the Price of Art, „Journal of Economic Literature” XLI: 2003, s. 774.
5Patrz szerzej https://articker.org/about-us/[dostęp: 20.06.2022].
6Istnieje do tego cały obieg antykwaryczny oraz tzw. drugi obieg, oparty na marketingu szeptanym i sztucznej „regule niedostępności” budującej pożądanie. Najjaskrawszym tego przykładem może być historia zapisów na prace artystów nurtu fantasy, którzy nie robią jakoby wielu prac rocznie, czyli zjawisko „kolejki po sztukę”.
7Katalog aukcyjny wraz z wynikami https://artinfo.pl/wyniki-aukcji/aukcja-sztuki-fantastycznej-54de52d2-44d9-4fbe-8bd4-817d412cdbf3 [dostęp: 20.06.2022].
8Pojęcie „brokatowego rynku sztuki” zostało użyte i zdefiniowane po raz pierwszy w audycji Off Czarek w radiu TOK FM „Podsumowanie roku 2021 na rynku sztuki” (31.12.2021) przez W. Szafrańskiego. https://audycje.tokfm.pl/podcast/116489,Podsumowanie-roku-2021-na-rynku-sztuki [dostęp: 20.06.2022]
9Cyt. za: …i Ty bądź artystą, Warszawa 1982, s. 189.
10M. Ujma, Ani rewolucja, ani konsumpcja, w: Nowe zjawiska w sztuce polskiej po 2000, red. G. Borkowski, A. Mazur, M. Branicka, wyd. 2, Warszawa 2008, s. 54.
11Osobno należałoby klasyfikować tzw. nabywców instytucjonalnych, pozostaje to jednak poza tematem niniejszego tekstu.
12Kolekcjonerom ku przestrodze, w: R.J. Kluszczyński, Historia malarstwa polskiego. Od gotyckiego malarstwa tablicowego do Stefana Gierowskiego, Kraków 2022, s. 8.
13Dodatkowo hierarchie w sztuce zastępowane są albo „uzupełniane” przez hierarchie rynkowe nie tylko cenowe, ale np. w postaci rankingów, typu Kompas Młodej Sztuki itd. Czy należy się tym przejmować? Niektórzy uważają, że tak jest dobrze, niektórzy nie zwracają na to uwagi, artyści nieraz przyglądają się temu, jak są spozycjonowani względem innych.
14Patrz przykładowo: J. Banasiak, 5 356 000 albo rynek w peryferyjnym polu sztuki, „SZUM” 2013, nr 2, https://magazynszum.pl/5-356-000-albo-rynek-w-peryferyjnym-polu-sztuki/[dostęp: 20.06.2022]; Jak świadomie obsługiwać fantazmaty peryferyjnego rynku sztuki? Wywiad z Mikołajem Iwańskim (przeprowadził T. Załuski) https://www.academia.edu/16200770/Jak_%C5%9Bwiadomie_obs%C5%82ugiwa%C4%87_fantazmaty_peryferyjnego_rynku_sztuki_Wywiad_z_Miko%C5%82ajem_Iwa%C5%84skim [dostęp: 20.06.2022], s. 6. Teksty niniejsze powstały kilka lat temu i były ciekawymi, choć pojedynczymi próbami zmierzenia się autorów z tematami rynkowymi.
15Niestety, ceny szacunkowe są bazą do ustalania kolejnych poziomów cen prac danego artysty. Biorą je nawet pod uwagę (bezkrytycznie) muzea, składając wnioski o zakup prac w programach ministerialnych.
16Patrz Ł. Sawicki, K. Borowski, Rynek dzieł sztuki. Podejście inwestycyjne i behawioralne, Warszawa 2018, s. 151–153.
17W większym czy mniejszym stopniu współpracujące z największym pośrednikiem na rynku sztuki, czyli Desą Unicum.
18Por. W. Szafrański, „Narodowe kolekcje sztuki współczesnej” – Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego finansowania zakupów dzieł sztuki współczesnej w latach 2011–2019, cz. 1: Historia – finansowanie, „Muzealnictwo” 62, 2021, s. 227–235.
19Na jeden z takich aspektów – kosztów pośrednich, w sumie oczywistych, ale jak nie dla wszystkich uczestników rynku, wskazują P. Bazylko, K. Masiewicz, Przewodnik kolekcjonowania sztuki najnowszej 2, Warszawa 2019, s. 87–88.
20Jako ewenement można uznać sprzedaż w pierwszym półroczu 2022 r. przez dom aukcyjny Agra-Art za blisko 2,5 mln zł, co stanowiło 10% obrotu tego domu aukcyjnego na wszystkich aukcjach w tym półroczu. Agra-Art wyspecjalizował się w pracach Yerki, na bieżąco współpracując z artystą (obok sprzedaży wystawy sprzedażowe, katalogi).
21Patrz przykładowo analiza prac Meli Muter na polskim rynku aukcyjnym 2000–2018, Rynek sztuki w Polsce. Raport Artinfo.pl 2019 r., s. 113–117.
22Patrz przykładowo A. Lucińska, Obrazy na rynku finansowym. Analiza efektywności finansowania, Warszawa 2021, s. 223–260, gdzie znalazły się m.in. analizy malarstwa Teodora Axentowicza, Jana Berdyszaka, Tadeusza Dominika czy Rafała Olbińskiego.
